Yılanların eski derilerinden sıyrılıp yepisyeni bir deriyle yollarına devam ettiklerini kesinlikle duymuşsunuzdur. Bu imaj kabul edelim ki hem etkileyici hem de biraz gizemli. Lakin bu davranışın arkasında hayli mantıklı nedenler yatıyor. Üstelik bu yalnızca fizikî değişim değil, hayat stratejisi. Artık bu sürecin perde ardına birlikte bakalım.
Yılanlar, “ecdysis” ismi verilen bir süreçle deri değiştirir.
Biz beşerler da derimizi dökeriz fakat bu küçük modüller halinde olurken, yılanlar eski derilerini tek kesim halinde çıkarır. Bu da yılanın bedenini saran keratinli dış katmanın esneyememesi yüzünden. Keratin katmanı, yılanın hassas iç derisi olan dermisin üzerinde kalın ve esirgeyici bir katman oluşturur.
Sert yapı büyümeye müsaade vermediğinden yılan, daha fazla yer açmak için deri değiştirir. Bilhassa genç yılanlar süratli büyüdüklerinden bu süreci daha sık yaparlar. Birinci deri değişimlerini doğduktan birkaç gün içinde gerçekleştirirler ve yetişkinlikte yılda üç ila dört defa bu süreci yaşarlar.
Yılanlar, deri değişimini yalnızca büyümek için yapmazlar.
Süreç, birebir vakitte onların bağışıklık savunmasında da değerli rol oynar. Örneğin mantar enfeksiyonları üzere cilt hastalıkları, keratini maksat alarak derinin yüzeyinden başlayıp iç organlara kadar ilerleyebilir. Yılan bu hastalıklı dış katmandan kurtulduğunda, enfeksiyonun da büyük kısmından arınmış olur.
Hatta bu durum birtakım tiplerde hayati ehemmiyete sahip. Amerika’da yaşayan eastern massasauga çıngıraklı yılanı üzere cinsler, bu hastalıklar nedeniyle hem görüş hem avlanma kabiliyetlerini yitirip, daha sık deri değiştirdiklerinde ise yırtıcılara karşı daha savunmasız hale gelebilir.
Ayrıca deri değişimi yılanların hayat döngüsüyle de irtibatlı. Uzun kış uykusunun akabinde ya da üreme öncesi ve sonrasında yılanlar ekseriyetle deri değiştirir. Deri değişimi, bedenlerinin yine etkinleşmesine ve enfeksiyon riskine karşı korunmalarına yardımcı olur. Yani adeta hayata tekrar başlıyorlar diyebiliriz.
Yılanların değiştirdiği deri yalnızca onlar için değil, beşerler için de hayli yararlı olabilir.
Çünkü deri yılanın üzerindeki desenleri ve pul sayısını kopyalar; hatta tıp tespiti bile yapılabilir. Araştırmacılar, bu sayede bir yılanın hangi çeşit olduğunu, hangi bölgede yaşadığını ve sıhhat durumunu anlayabilir.
Yani tabiatta bulunan bir yılan derisi, bilim beşerlerine cins muhafaza ve biyolojik çeşitlilik konusunda önemli ipuçları sunabiliyor.
