Bir maymunun Pac-Man oynayabildiğini söylesek inanır mıydınız? Ya da latife yaptığı bir araştırmacıya aylar sonra özür dilediğini duysanız? Kanzi bunları yaptı. Üstelik yalnızca oyunlar değil; konuşmalar, sözler, hatta espriler onun repertuarındaydı. Sahiden de onu yalnızca bir bonobo olarak görmek mümkün değildi. Gelin kıssasına yakından göz atalım…
Kaynak 1, Kaynak 2
Kanzi, 1980 yılında dünyaya geldiğinde, kimse onun bilim tarihine geçeceğini kestirim etmiyordu.
Araştırmacılar aslında onun annesi Matata’ya sembollerle bağlantı kurmayı öğretmeye çalışıyordu lakin ilgisiz kalan Matata’nın yerine Kanzi sahneye çıktı. Yalnızca izleyerek araştırmacıların kullandığı lexigram sembollerini kavradı ve kendi başına kullanmaya başladı.
İlk müşahede gününde 120’den fazla kez doğru sembol seçimi yaptı. Vakitle 3.000’e yakın kelimeyi tanıdı ve bu sembolleri birleştirerek yeni tabirler üretti. Bir seferinde yaptığı bir latifeyi ‘kötü sürpriz’ diyerek tanımladı, bu da onun sadece ezberlemediğini, kavramları yorumlayabildiğini gösteriyordu.
Kanzi’nin yetenekleri yalnızca sembollerden ibaret değildi.
8 yaşındayken, kendisine ve bir insan çocuğuna verilen 660 farklı kelamlı komuttan daha fazlasını yanlışsız anlayarak bilim dünyasını şaşkına çevirdi. Yani sadece sembolleri değil, direkt konuşulan İngilizceyi de anlıyordu.
Dahası, Koko isimli gorilin işaret lisanı görüntülerini izleyerek Amerikan İşaret Dili’nin kimi işaretlerini kendi kendine öğrendi. Kız kardeşi Panbanisha ile ortasında geçen bir olayda, duvarın gerisinden ‘yoğurt’ için çıkardığı özel sesle onun dikkatini çekmeyi başardı
Kanzi’nin zekası sadece lisan ile hudutlu değildi.
Taş alet yapmayı öğrendi, tıpkı tarih öncesi beşerler üzere. Hatta bu yeteneği, onu ‘bonobo dahisi’ olarak anılmasına neden oldu. Daha da ilginci, ateş yakmayı ve yemek pişirmeyi öğrendi. Görüntü oyunlarına olan ilgisiyle de tanındı; Pac-Man’i oynadı, Minecraft’ta final boss’u yendi.
Araştırmacılar onun bu düzeydeki sorun çözme, öğrenme ve odaklanma marifetlerine hayran kaldı. Kanzi, beşerlerle maymunlar ortasındaki bilişsel farkın düşündüğümüz kadar büyük olmadığını gösteren canlı bir örnekti.
Kanzi’nin başarısı elbette tartışmasız kabul edilmedi. Kimi bilim insanları, onun yaptıklarının gerçek manada ‘dil’ değil, gelişmiş irtibat biçimi olduğunu savundu. Fakat lexigramları birleştirerek yeni manalar yaratması, sözlere sesli yansılar vermesi ve jestlerle anlatım gücünü artırması, bu ayrımı bulanıklaştırdı. Son araştırmalar, primatların düşündüğümüzden daha geniş bir vokal kapasiteye ve konuşmaya yakın beyin yapısına sahip olabileceğini ortaya koyuyor.
